رابطه‌ی نرخ ارز و مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور

مسئله‌ی مهاجرت و آسیب‌های آن

مهاجرت به معنای تغییر سرزمین برای ادامه ی زندگی است و این پدیده در چند سال اخیر نگرانی‌هایی را در داخل ایران به وجود آورده است. مهاجرت از ایران به معنای خروج نیروی توانمند کاری است. نیرویی که برای تاثیرگذاری و کار در اجتماع بر روی آن سرمایه گذاری شده است و اکنون بجای تولید ارزش افزوده در کشور، قصد استفاده از ظرفیت‌های شخصی خود در کشورهای دیگر را دارد. (1) از سوی دیگر، مهاجرت به معنای خروج سرمایه‌ی مالی از کشور است.

هر مهاجرتی، مستلزم به همراه بردن مبالغی پول خواهد بود که این مبالغ پیش از خروج، باید تبدیل به واحد پولی کشور مقصد گردد. بنابراین با مهاجرت هر فرد، مبالغی سرمایه به شکل ارز از کشور خارج می‌شود. (2)

این‌ها تنها بخش کوچکی از معایب مهاجرت برای هر کشور است. در مورد ایران، آمار‌های ضد و نقیض و نگران کننده‌ای که بطور پراکنده در حال انتشار هستند، سبب می‌شود که نگاه ویژه‌تری به مسئله مهاجرت داشته باشیم، تا بتوانیم با بررسی دقیق‌تر آمار و دلایل مهاجرت، به نتایجی در خصوص رابطه‌ی ارز و مهاجرت بپردازیم.

 

آیا سونامی مهاجرت حقیقت دارد؟

یکی از نکات مهم درباره آمار مهاجرت از ایران، اغراق‌های غیرقابل باوری است که در وب سایت‌های مختلف وجود دارد و گاه تناقض هایی را به وجود می‌آورد. اما حقیقت چیست؟ در واقع، منشاء این آمارهای ناصحیح، گاهی به شرکت‌های فعال در زمینه‌ی امور مهاجرتی باز می‌گردد که با اغراق در زمینه‌ی آمار مهاجران، فضای روانی احساسی‌تری برای افزایش میل به مهاجرت ایجاد می‌کنند.

آمارهایی که حتی گاه بجای 1.6 میلیون مهاجر در سراسر جهان، می‌توانند عدد 16 میلیون را جایگزین کنند! آمار حقیقی نشان می دهد که نرخ مهاجرت نسبت به جمعیت کشور، حدود 1.5% است که از میانگین جهانی یعنی 3.2% بسیار فاصله دارد و خوشبختانه به دلایلی که در ادامه ذکر می‌کنیم، رو به کاهش نیز هست. بنابرین، دامن زدن به واژه هایی شبیه به سونامی مهاجرت و آمارسازیی‌های این چنینی، جز ایجاد فکر منفی برای جامعه دستاورد دیگری نخواهد داشت. (3)

مهم‌ترین دلایل مهاجرت از ایران چه هستند؟

بدون شک، شناخت صحیح دلایل و عوامل موثر در مهاجرت مردم، کلید اصلی کاهش نرخ مهاجرت است. (1) در این که عوامل بسیاری بر روی میل به مهاجرت افراد تاثیر دارند تردیدی نیست، اما بازی‌های عددی و استفاده از دلایل تهییج کننده و سیاه نمایی‌ها، خود مشکلی است که از معضل اصلی نیز پر زحمت‌تر گردیده است.

طبق گزارش‌های جهانی از آمار موثق مهاجرت ایرانیان، «تبعیت از خانواده» دلیل 49% از مهاجرت‌های اتفاق افتاده‌ی ایرانیان در سال 97 بوده است. چیزی حدود 10% از مردم به دلیل «جستجوی کار» و 7% از آن‌ها به دلیل «جستجوی کار بهتر» از ایران خارج می‌شوند. همچنین این آمارها نشان می‌دهند که بیش از نیمی از جمعیت بالای سن ده سال مهاجران ایرانی، در داخل کشور از نظر اقتصادی غیرفعال یا نیمه فعال بوده اند. (4)

با در نظر گرفتن این دلایل و آمار‌ها به این نتیجه می‌رسیم که بدون توجه به سیاه نمایی‌ها، وضعیت ایران از نظر مهاجرت هرچند نامطلوب بوده، اما به هیچ عنوان بحرانی نیست.


 

رابطه‌ی نرخ ارز با مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور

پیش از هرچیز باید بگوییم که بدون شک، هیچکس موافق افزایش نرخ ارز در کشور نیست. اما نباید از این حقیقت چشم پوشی کنیم که افزایش نرخ ارز، درکنار معایب خود، مزیت‌هایی نیز دارد. از آنجایی که کاهش آمار مهاجرت در کشور برابر با حفظ منابع غنی مالی و انسانی است و این امر به رشد و پیشرفت کشورمان کمک خواهد کرد، می‌خواهیم بدانیم که تغییرات نرخ ارز چه کمکی به این امر می‌کند؟

تجربه و آمار نشان می‌دهد که با افزایش نرخ ارز، میزان مهاجرت به خارج از کشور کاهش می‌یابد. اما چگونه این مسئله اتفاق می‌افتد؟ بدون تردید مهم‌ترین مانع مهاجرت افراد، ناتوانی در تهیه‌ی هزینه‌های مهاجرت است. از آنجایی که سفر به کشوری دیگر، نیازمند داشتن پولی با واحد کشور مقصد است، بنابراین موضوع سرمایه‌ی لازم برای سفر به آن کشور از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود.

بخصوص زمانی که یکی از اعضای خانواده به عنوان مثال فرزند خانواده جهت تحصیل به خارج سفر کرده باشد و تامین هزینه‌های این تحصیل از داخل کشور صورت بپذیرد. این موضوع و تاثیر نرخ ارز برروی آن، نیازمند بررسی دقیق‌تر است که در ادامه به آن می‌پردازیم. (2)


 
مهاجرت، چه در کسوت دانشجویی و چه به دلیل سرمایه گذاری در سایر کشورها، نیازمند تمکن مالی است. بخصوص در هنگام اخذ ویزای تحصیلی، احراز تمکن مالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که بسته به کشور مقصد و دانشگاه مورد نظر، عدد آن متغیر است. به عنوان مثال اخذ ویزا برای یک دانشگاه متوسط در استرالیا در رشته‌ی حسابداری، نیازمند احراز حداقل 42000 دلار تمکن مالی است. (5)

بنابراین با افزایش نرخ ارز، سرمایه‌ی لازم برای اخذ این ویزا به طرز چشم گیری افزایش می‌یابد. یا به عنوان مثال دیگر، جهت اخذ ویزای سرمایه گذاری در کانادا، حداقل 210000 دلار کانادا سرمایه لازم است که با احتساب دلار ده هزار تومانی نیز این رقم معادل دو میلیارد و یک صد میلیون تومان می‌شود. به طور خلاصه باید گفت که ایجاد اختلاف بین واحدهای ارزی با ریال ایران، با وجود مشکلات زیاد، یک راهکار مهم برای پیشگیری از مهاجرت سرمایه‌های انسانی به خارج از کشور محسوب می‌شود. (6)

عدم مهاجرت به خارج از کشور، به معنای استفاده‌ی بیشتر از ظرفیت‌های داخلی، برای رشد و تعالی میهن اسلامی ما است و این امر، تنها با همت همگانی اتفاق می‌افتد. خوشبختانه در سال‌های اخیر، بنا به دلایل ذکر شده، نه تنها نرخ مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور رو به کاهش است، بلکه با برنامه ریزی‌های انجام شده تا کنون بیش از 4700 متخصص فارغ التحصیل ایرانی، به نوعی به ایران بازگردانده شده‌اند. از این میان، 340 نفر از این نخبگان به عنوان هیات علمی دانشگاه ها، 170 نفر به عنوان اساتید دانشگاه و 135 نفر از آن‌ها به عنوان کارآفرین در ایران مشغول به کار هستند. (3)
 

نتیجه گیری

تمامی این تلاش ها، به معنای همت دولت و مردم، برای رشد و بالندگی سرزمین مادری ما ایران است. ایران، کشوری با ظرفیت‌های تحصیلی و کاری بسیار گسترده است که در صورت اعتماد و تلاش، بهترین کشور دنیا برای تحقق رویاهای فردی و اجتماعی محسوب می‌شود.

آنچه اهمیت دارد آن است که بودن و ماندن استعدادهای این مرز و بوم در درون مرزها، موضوع مهمی است که همه‌ی نهاد‌های وابسته باید برای تحقق آن تلاش کنند تا با ایجاد بستر مناسب برای رشد و تعالی همگانی، امکان طی کردن پله‌های ترقی را بیش از پیش برای جوانان و سرمایه‌داران این مرز و بوم فراهم کنند. به امید آن که روزی شاهد تلاش همه‌ی هموطنان برای تعالی ایران اسلامی باشیم.

پی نوشتها

1. www.ncbi.nlm.nih.gov
2. www.journals.plos.org
3. www.eghtesadonline.com
4. www.malekpourmie.com
5. www.cqu.edu.au
6. www.malekpourmie.com